Đỏ mắt tìm vịt cỏ ở đất Vân Đình
Vịt cỏ, còn gọi là vịt đàn, từng được nuôi rất nhiều ở các vùng miền. Trong số đó, vịt cỏ Vân Đình (huyện Ứng Hòa, TP Hà Nội) được biết đến nhiều nhất. Loại vịt này có kích thước khá nhỏ, con đực khoảng 1,4 kg, con cái 1,2 kg, có màu cà cuống giống màu đất hay màu lông chim sẻ. Vịt cỏ Vân Đình thường có mỏ vàng thay vì màu xanh rêu như vịt trời.
Vịt cỏ được nuôi từ khi mới nở cho đến khi trưởng thành một chút rồi mới thả ra đồng. Loại vịt này phát triển nhờ ăn hạt thóc rơi, hạt thóc vãi hoặc con tôm, con tép xứ đồng chiêm trũng. Điều này tạo nên hương vị thơm ngon, ngọt ngào và mềm mại, không giống bất kỳ loại thịt vịt nào ở nơi khác.
Nuôi vịt cỏ thả đồng. Ảnh: Dương Đình Tường.
Xưa nay, Làng Vân Đình chuyên làm hàng xáo và bán cháo vịt. Điều này chỉ đơn giản làm với mục đích phục vụ du khách buôn chuyến với mấy món ăn như tiết canh, cổ cánh và bát cháo nóng hổi.
Sau mấy đời, nghề làm hàng xáo và bán cháo vịt đã trở thành nghề được truyền cống từ đời này sang đời khác. Hiện tại, chỉ ở khu vực thị trấn và các quán hàng mang thương hiệu vịt cỏ Vân Đình ở khắp cả nước, người ta có thể tìm thấy hàng ngàn quán chuyên bán món này. Làng Vân Đình trở thành quê hương của nghề cháo vịt, hàng trăm hộ dân ở đó đã xây được nhà gác và nhà tầng nhờ vào nghề này.
Tuy nhiên, hiện tại gần như 99% vịt chế biến dưới cái tên vịt cỏ Vân Đình trên toàn quốc không phải là vịt cỏ mà là giống vịt lai, vịt siêu, và không được nuôi thả đồng mà thay vào đó là ăn cám công nghiệp. Ngay cả tôi, một dân Vân Đình chính hiệu, cũng không rõ vịt cỏ Vân Đình thật sự còn được bán ở đâu, có thể chỉ là cách nấu cháo, luộc vịt, nướng vịt, pha nước chấm của người Vân Đình mà thôi.
Vịt cỏ Vân Đình đã không thể cạnh tranh với các giống vịt siêu thịt, hay còn gọi là bầu cánh trắng từ ngoại nhập. Thống kê cho thấy, Hà Nội hiện có khoảng 10,4 triệu con vịt nhưng chỉ có khoảng 10.000 con vịt cỏ, tức chỉ bằng 1/1.000 tổng số.
Cận cảnh vịt cỏ. Ảnh: TL.
Mong chờ vịt cỏ hồi sinh
Nhằm bảo tồn và phát triển vịt cỏ, tôn vinh người nuôi vịt cỏ và chế biến vịt cỏ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội đã tổ chức hội thi vịt cỏ Vân Đình lần thứ nhất vào năm 2021. Tuy cuộc thi đã bị lùi lại vì tình hình dịch COVID-19, nhưng vẫn thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân.
Cuộc thi bao gồm 2 phần: thi kiến thức chăn nuôi vịt và thi giống vịt vào ngày 12 tháng 12; thi chế biến vịt vào ngày 18 tháng 12. Có 2 doanh nghiệp tham gia phần thi kiến thức và giống vịt là Trung tâm Nghiên cứu vịt Đại Xuyên và Công ty Cổ phần Giống vật nuôi Hà Nội. Ngoài ra, còn có 8 xã nuôi nhiều vịt trong đó có 4 xã nuôi vịt cỏ.
Phần thi chế biến có 10 đội thì 9 đội thuộc huyện Ứng Hòa và có nguyên liệu đầu vào là vịt cỏ. Cuộc thi có các giải đặc biệt, giải nhất, giải nhì, giải ba và giải khuyến khích trị giá từ 1,5 triệu đồng đến 10 triệu đồng.
Với sự phát triển của cuộc thi này, hy vọng vịt cỏ Vân Đình sẽ được bảo tồn và phục hồi. Hiện nay, huyện Ứng Hòa có khoảng 1.437.000 con vịt, nhưng loại vịt cỏ ngày càng ít. Để đối phó với tình trạng đe dọa tuyệt chủng giống vịt này, một số hộ nuôi vịt cỏ đã hình thành chuỗi liên kết chăn nuôi vịt cỏ Vân Đình tại các xã Vạn Thái, Trầm Lộng, Phương Tú. Mục tiêu của họ là nuôi 60.000 con vịt cỏ và sản xuất 1,5 tấn thịt mỗi ngày. Tuy nhiên, dự án này không thành công do nhiều người chọn nuôi vịt siêu thịt làm với cám công nghiệp, mặc dù nuôi vịt cỏ thả đồng mang lại lợi nhuận cao hơn.
Anh Nguyễn Văn Dũng, một người nuôi vịt cỏ đích thực ở xã Vạn Thái, còn duy trì đam mê và không bỏ nuôi vịt cỏ. Anh cho biết nuôi vịt cỏ không gây khó khăn và lợi nhuận của nó cao hơn so với vịt siêu thịt. Anh hi vọng rằng cuộc thi vịt cỏ Vân Đình sẽ giúp khôi phục loài vịt này và tạo ra nhiều cơ hội cho người nuôi và chế biến vịt cỏ.
Một đội dự thi vịt cỏ. Ảnh: TL.
Hy vọng rằng với những cố gắng này, vịt cỏ Vân Đình sẽ được phục hồi và trở thành một giống thủy cầm quý trong tương lai.
